استفاده از روش Easywhite بجای سیستم wetwhite توسط آقای Mark Bartle یکی از نتایج پژوهش های انجام گرفته در زمینه یافتن روش های دباغی عاری از کروم است که ضمن داشتن خصوصیات دباغی کرومی و مزایای دباغی آلدئیدی از معایب هر دو روش مبراست.
مقاله اصلی تحت عنوان: The advantage of EasyWhite Tan leather in retanning,dyeing and fatliquoring“ processes ” در ژانویه سال 2012 در مجله world leather چاپ شده است.
مزيت چرم هاي دباغي شده به روش Easywhite در فرآيندهاي دباغي مجدد، رنگرزي و روغن دهی ابتدا از روش دباغي Easywhite در ساخت چرم خودروئی استفاده می شد .اما بعدا مشخص گردید که این روش ويژگيهای چرم كرومی را داراست, از این رو استفاده از آن در ساخت انواع مختلف چرم از جمله چرم رویه کفش، لباسی، مبلی و انواع چرم گیاهی معمول گردید.
قبل از معرفی روش Easywhite استفاده از چر مهاي گياهي سفيد شده براي ساخت رويه كفش، رويه هاي ضدآب، جير، نبوك، چر مهای آنيلينی يا نيمه آنيلينی و سایر چرم هاي سفيد و یا رنگ روشن، غيرممكن بود.
علاوه بر این استفاده از چرم گیاهی در ساخت چر مهای خودروئی، لباسی و دستکشی و آستری کفش سفید و یا رنگ روشن هم محدودیت وجود داشت.
معرفی روش Easywhite باعث تغيير در وضعيت توليد گرديده است .به این معنی که انواع زيادي از چرم هائی كه ساخت آنها با روش White-based قبلا غير ممكن بود، اكنون با اين روش امكان پذير است .
در روش Easywhite نه تنها در مرحله دباغي مجدد، مواد و رنگ کمتری مصرف مي شود،بلكه خروج موادشيميايي تثبيت نشده در چرم هاي Wet-white نيز كاهش مي يابد.
پانل 1:
دركليه مراحل سيستمهای دباغي استاندارد از پنج – شش مواد
شيميايي مثل نمك،اسيد و مواد قلیائی استفاده می شود .در تمامي
مراحل كنترل pH و دما ضروری است .این امر نشان می دهد که در طول
فرایند ساخت چرم بایستی کنترل و بازرسی دقیق صورت گیرد.
اولين مزيت روش Easywhite نسبت به روش های دیگر حذف مراحل
اسيدي کردن، بازیفیکاسیون و يا تثبيت می باشد.این مراحل در دباغی
های کرومی و گیاهی متداول است.
در روش Easywhite تنها از ماده دباغي Granofin Easy 90-F به همراه
روغن استفاده مي شود .برای یک بار دما و حجم آب مصرفی کنترل و تنظیم
می شود و در مراحل دیگر نیازی به کنترل های بعدی نیست .بدین ترتیب
احتمال خطاهائی که در روش های دیگر دباغی وجود دارد، در این روش از بین
می رود و ضمن تسهیل فرایند ساخت چرم از نظر زمان نیز 20 الی 50 % در
وقت صرفه جوئی م یشود.
ساختمان چرم ساخته شده در سيستم Wet white حالت اسفنجي داشته و الیاف از هم فاصله دارند.اين امر مانع ساخت چرم با فشردگي بيشتر و رخ نرم و محكمتر می شود.
به دليل ساختمان اسفنجي و باز چرم های Wet white ، عیب و ایرادات رخ چرم بيش از حد واقعي آشکار می شود .این مسئله باعث می شود تا چرم در سورت پائین تر قرار گیرد.
درسیستم Wet white برای ساخت چرم دلخواه در مراحل دباغي مجدد، رنگرزي و روغن دهي، از مواد شيميايي آنیونیک استفاده می شود .
چون واکنش پذیری مواد آنیوینک با همدیگر کم است از این رو از مقادیر بیشتر مواد باید استفاده شود تا چرم دلخواه ساخته شود .هر قدر مواد بیشتر مصرف شود به همان اندازه هزینه های تولید افزایش پیدا می کند .
این مورد یکی از معایب بزرگ سیستم Wet white است.
استحكام فيزیكی چرم های Wet white نسبت به چرم هاي كرومي بسيار پايين است .در چرم هاي لباسی مقاومت به پارگي ومقاومت به دوخت ضروری است.
به دليل تمایل کم مواد مصرفی شیمیائی جهت واکنش با الیاف چرم در Wet white ، بالاجبار از مقادیر زیاد مواد استفاده می شود چون این مواد آب دوست هستند از این رو ساخت چرم های ضد آب و یا چرم های دافع آب در سیستم Wet white غیر ممکن است.
طبيعيت و ماهیت چرم هاي ساخته شده به روش Wet-white – حتي بعد از دباغي مجددو روغن دهي – تمایل به زرد شدن دارد.
از این رو ساخت چرم های سفید در این سیستم فقط از طریق تکمیل کاری با پیگمنتهای سفید مقدور می باشد .استفاده زیاد از پیگمنت و مواد تکمیل کاری چرم بر کیفیت چرم تاثیر سوء دارد.
در دباغي مجدد،رنگرزي و روغن دهي چرم ها در Easywhite باید توجه داشت که تفاوت زیادی بین اين نوع چرم و چرم هاي توليد شده با ساير روش ها وجود دارد.درك اين موضوع با نگاهي به روش دباغی 90-Granofin Easy F و مقایسه آن با کیفیت دباغی چرم هاي كرومي مقدور است.
با توجه به پانل شماره 2، مشخص می شود که:
برای واکنش الیاف چرم با آلدئید به گروههاي آمينو روي مولكول كلاژن نیاز است .(در wet white گروههای امینی کلاژن با مولکول آلدئید واکنش داده و پیوند ایجاد می کنند.).(شکل اول)
برای دباغی کرومی به گروههای کربوکسیل کیمولکول کلاژن نیاز است .( در دباغی کرومی گروههای کربوکسیل کیبا کروم ایجاد پیوند شیمیائی میکنند).(شکل دوم)
در روش Esaywhite براي تشكيل پیوند های پايدار و زنجيره اي 90-Granofin Easy F با کلاژن در نقاط متعدد واكنش مي دهد.
وجود پیوندهای متعدد و زنجیره ای بین نقاط مختلف کلاژن و 90-Granofin Easy F منجر به ساخت چرم محکم می شود .چرم حاصله نسبت به چرم های گیاهی و wetwhite از استحکام فیزیکی بالائی بر خوردار است.(شکل سوم)
پانل 2
کیفیت تثبیت مواد آلدئیدی، کروم و Easywhite با زنجیر کلاژن
شكل اول:تشكيل باندهاي آلدئيدي با گروه آمينو
شكل دوم: تشكيل باندهاي ك رومي با گروه ك ربوكسيل روي مولكول ك لاژن
شكل سوم:تثبيت 90-Granofin Easy F در چند نقطه از مولكول كلاژن
با وجود پيوندهاي قوي در Easywhite ، چرم سفيد تولید شده دارای قابليت ارتجاعي و الاستيك می باشد. از این رو می تواند در تولید انواع کالای چرمی مصرف شود .ساختار نسبتا فشرده الياف چرم حاصله موجب مي شود تا رخ چرم مسطح و صاف باقي مانده و ایرادات سطحی چرم ظهور و بروز نداشته باشد.
در روش Easywhite چرم حامل بار كاتيوني است .بار کاتیونی موجود در چرم باعث افزایش تمایل واکنش بین ماده مصرفی و مولکول کلاژن می شود. این موضوع در مراحل دباغی مجدد و رنگرزی و روغن دهی خیلی اهمیت دارد.
علاوه بر اين به دليل اينكه ساختمان چرم در این روش نسبت به چر مهاي دباغي شده آلدئيدي فشرده تر است، لذا نيازي به مصرف ميزان بالاي مواد دباغي مجدد نیست.به این خاطر در اين روش مصرف مواد دباغي مجدد به ميزان 20 تا 30 درصد و مواد رنگزا به ميزان 20 درصد بسته به نوع چرم نهايي،كاهش مي يابد.
بنابراين روش Easywhite موجب كاهش هزينه ها و مقدار پساب مواد آنيوني شده و از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است. از این منظر این روش نسبت روش آلدئیدی دارای مزیت است.
به دليل فشردگي ذاتي چرم ساخته شده به روش Easywhite ،انواع مختلفی چرم رويه كفش مي تواند از اين نوع چرم ساخته شود. در چرم های آلدئیدی بخاطر زرد شدن این نوع چرم ها ساخت چر مهای سفید مقدور نیست.
در چرم ساخته شده با روش Easywhite اگر از روغن و ماده دباغی مجدد مناسب استفاده شود، ثبات نوری بسیار بالائی حاصل می شود .
در این روش، ساخت چرم سفيد يا شيد روشن بوده و سفيدي و رنگ اصلي چرم در استفاده هاي بعدي حفظ می شود.
ساختمان باز چرم هاي دباغي شده آلدئيدي ساخت محصولات سفيد را غيرممكن می سازد .برای ساخت محصولات سفید معمولا چرم کرومی همراه با سینتن های سفید کننده استفاده می شود. در این روش بیشتر از دی اکسید تیتانیوم به عنوان ماده سفید کننده استفاده می شود. همچنین از این ماده به عنوان پیگمنت در تکمیل کاری چر مهای سفید هم استفاده می شود.
ساخت چرم، نبوك و جير که از مقاومت بالای ضد آب بودن برخوردار باشد به روش دباغی آلدئیدی ممکن نیست.اما در روش Easy white این امکان وجود دارد.
در چر مهای کرومی اگر در فرایندهای خیساندن، آهک دهی و …از مواد آب دوست استفاده نشود، امکان ساخت چرم ضد آب و یا دافع آب وجود دارد.
در روش Easywhite چرم ضمن برخورداربودن از ویژگی های چرم کرومی از معایب چرم آلدئیدی بدور است . لذا می توان چرم ضد آب و یا دافع آب ساخت .
روش دباغي Easywhite يك تحول و تغيير در روش دباغي سنتي است .این روش علاوه بر تسهيل در فرآيند دباغي،باعث سرعت بخشيدن به آن و كاهش بار آلودگی وارده به محیط زیست ، مصرف آب و انرژي می شود.
داشتن ویژگی چرم کرومی و رنگ سفید و ثبات بالای نوری چرم های حاصل از این روش باعث استقبال از این سیستم شده است. با چرم های حاصل از این روش امکان ساخت انواع چرم خودروئی و چرم های ورزشی رنگ روشن و ضد آب عاری از کروم ممکن شده است. مطالعه و تحقيق به منظور گسترش كاربردهای جديد چرم های عاری از كروم ادامه خواهد يافت و صنایع چرم دلیر با سابقه ی بیش از نیم قرن تجربه و پیشگام در فن آوری و ارتقاء چرم در صنعت چرم ایران در این روش جدید پیشگام می باشد.
گردآورنده: سيمين دخت خاشعي
كارشناس چرم و ك فش وزارت صنعت،معدن و تجارت
