مقدمه:بحث بحران در صنعت چرم، بحث جدیدی نیست چرا که در طی سال های گذشته این صنعت قدیمی در ایران با ناملایمت های فراوان مواجه است.ارائه راهکارها و چالش های حمایت.
در عصر جدید و در هزاره سوم، بحران ها واقعیتی جدایی ناپذیر از ماهیت درونی سازمان ها هستند. بحران ها در واقع در اثر رخدادها و عوامل طبیعی و غیرطبیعی (به طور ناگهانی) پدید می آید وسختی و خسارت را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می کنند.
مدیریت بحران برای مواجهه با موقعیت های غافل گیرکننده و غیر منتظره پیش از هر چیزی نیازمند تجربه، آمادگی، مهارت، سرعت عمل، هوشمندی و خلاقیت است. مدیریت بحران فرآیند برنامه ریزی وعملکرد است که با مشاهده سیستماتیک بحران ها و تجزیه و تحلیل آن ها در جستجوی یافتن ابزاری برای کاهش اثرات بحران است.
مشکلات و بحران های صنعت چرم در ایران
• نبود استراتژی و برنامه ریزی مشخص و کارآمد در صنعت چرم
• بهره وری پایین در واحد های تولیدی چرم
• توجه ناکافی برای نوسازی خط تولید چرم
• رقابت منفی و شکننده میان کارخانجات تولید چرم
• ناهماهنگی با فناوری های روز دنیا
• نبود نیروی انسانی ماهر، متخصص و متعهد در واحد های تولیدی چرم
• مدیریت سنتی در واحدهای تولید چرم
• نبود واحد تحقیق و توسعه و نوآوری در واحد های چرم
• بازاریابی سنتی
• توجه نکردن به برندسازی
• کمبود پوست خام با کیفیت سبک و سنگین
• کنترل ناکافی بر نحوه سلاخی دام برای پوست با کیفیت
• نبود سازمان مشخص ناظر بر نحوه نگهداری پوست سلاخی شده
• نبود سازمان مشخص ناظر بر نحوه حمل پوست تا کارخانه چرم سازی
• صدور جواز تأسیس کارخانه بدون برنامه و ضابطه
• خودکفا نبودن در تولید مواد اولیه با کیفیت
با بررسی مشکلات این صنعت در نهایت می توان آن ها را در سه گروه اصلی دسته بندی کرد:
الف. مشکلات موجود قبل از فرآیند دباغی در صنعت چرم
• کمبود پوست خام سبک و سنگین با کیفیت
• کنترل ناکافی بر نحوه سلاخی دام برای پوست با کیفیت
• نبود سازمان مشخص ناظر بر نحوه نگهداری پوست سلاخی شده
• نبود سازمان مشخص ناظر بر نحوه حمل پوست تا چرم سازی
ب. مشکلات و چالش های موجود در فرآوری و دباغی
• نبود نیروی انسانی ماهر، متخصص و متعهد در واحد های تولیدی چرم
• مدیریت سنتی در واحدهای تولید چرم
• نبود واحد تحقیق و توسعه و نوآوری در واحد های چرم
• بهره وری پایین در واحد های تولیدی چرم
• توجه ناکافی به نوسازی خط تولید چرم
• نبود استراتژی و برنامه ریزی مشخص و کارآمد در صنعت چرم
• صدور جواز تأسیس کارخانه بدون برنامه و ضابطه
• رقابت منفی و شکننده میان کارخانجات تولید چرم
• خودکفا نبودن در تولید مواد اولیه با کیفیت
• ناهماهنگی با فناوری های روز دنیا
ج. مشکلات موجود در نظام توزیع و صادرات
• بازاریابی سنتی
• توجه نداشتن به برندسازی
• عدم توانایی و مشکلات در تامین و دریافت ارز صادراتی
در ادامه به توضیح و ارائه راهکار در مورد برخی از موارد و مشکلات ذکر شده می پردازیم.
• نبود استراتژی و برنامه ریزی مشخص و کارآمد در صنعت چرم:
لزوم برنامه ریزی وداشتن استراتژی جامع و کارآمد در هر کاری بر هیچکس پوشیده نیست و صنعت چرم نیز از این امر مستثنی نیست.
باوجود داشتن چندین برنامه استراتژی و برنامه ریزی ناقص و ناکارآمد و هزینه های گزاف برای تدوین آن ها، برنامه ریزی دقیقی برای استفاده از تجارب دیگرکشورهای صاحب نام در این صنعت هم وجود ندارد.
همه متولیان در صنعت چرم اتحادیه ها، تشکل ها و حتی تدوین کنندگان استراتژی ها به فکر نام خود، کارگاه و کارخانه و یا تشکل خود هستند و هیچ آینده روشنی را برای این صنعت متصور نیستند.
از پیدایش صنعت چرم در ایران تا به امروز برنامه جامعی برای بهبود و کیفیت بخشیدن به صنعت دامی و پوست کشور وجود نداشته و یا به صورت عملیاتی نبوده اند.
پوست به عنوان ماده اصلی دباغی باید همیشه مورد توجه قرار گیرد و پوست عامل حیات بخش به چرمشهرهاست. بی توجهی به پوست زیان های جبران ناپذیر زیست محیطی و در نهایت چرم بی کیفیت را منجر می شود.
صدور جواز تأسیس کارخانه بدون برنامه و ضابطه
ایجاد واحد های کوچک تولید بدون خطوط کامل تولید فاقد ارزش افزوده بالا بوده و امکان رقابت در سطح بین المللی و حتی در دراز مدت در سطح داخلی را نیز نخواهد داشت.
نداشتن برنامه راهبردی جامع کاربردی و ارائه موافقت اصولی و جواز تاسیس واحد تولیدی و بی توجهی به اولویت های سرمایه گذاری در بخش های مختلف این زنجیره، مشکلی را به وجود آورده که امروزه با آن مواجه هستیم.
ناهماهنگی در بخش های مختلف مانند گمرگ و اداره صنعت، معدن وتجارت و دیگر سازمان ها (که خود نشانگر فقدان برنامه در صنعت چرم است) باعث شده تا واحد های تولید چرم که فاقد موافقت اصولی و جواز هستند، به راحتی امکان فعالیت در بازار داخلی وحتی در زمینه صادرات هم فعالیت داشته باشند.
در موضوع ارائه موافقت اصولی باید یک طرح و برنامه مشخصی مبنا قرار گیرد.
فرد و گروهی که برای سرمایه گذاری و دریافت موافقت اصولی به نهادهای ذی ربط مراجعه می کند باید با ارائه آموزش های مورد نیاز، آنها را با قوانین آشنا کرده و بعد از اخذ صلاحیت های لازم به صدور موافقت اصولی اقدام کرد و حتی باید موافقت اصولی های قدیمی نیز هز از چندگاهی مورد بازبینی قرار گیرند.
لازم به ذکر است که در ارائه موافقت اصولی نیز میزان مشخصی از آزادی در نظر گرفته شود چون که ارائه موافقت اصولی به صورت محدود و سخت گیرانه منجر به انحصار می شود.
رقابت منفی و شکننده میان کارخانجات تولید چرم
هر صنعتی زمانی می تواند بالنده و شکوفا باشد که بتواند مدیریت مالی درستی انجام داده و با مدیریت بازاریابی صحیح به توسعه و نوآوری دست یابد.
در حال حاضر، رسیدگی ناکافی ارگان های ذی صلاح موجب وجود کارگاه های متعدد بدون مجوز و در نهایت منجر به تولید چرم بی کیفیت شده است.
متأسفانه به دلیل بالا بودن هزینه های تولید و فقدان مدیریت متخصص و آشنا به علم روز بسیاری از کارگاه های تولیدی برای اینکه بتوانند قیمت تمام شده خود را کاهش داده و بازار را از آن خود کنند، اقدام به تولید محصول بی کیفیت کرده و با دست زدن به انواع روش های نادرست، سعی در کاهش هزینه های تولید خود کرده اند و در نهایت به علت ناآگاهی از علم نوین مدیریت مالی برای فروش مدت های بیش از یک سال را به مشتری خود پیشنهاد می دهند.
حمایت از خودکفایی در تولید مواد اولیه با کیفیت
وابستگی بخش اعظم مواد اولیه صنعت دباغی به واردات باعث بروز مشکلاتی زیادی شده است.
در این بین مواد اولیه تولید داخل توان رقابت با مواد خارجی خود را نداشته و یا مانند مواد فینیش بطور کل در داخل تولید نمی شوند.
نا هماهنگی با فناوری های روز دنیا
یکی از بزرگترین مشکلات صنعت چرم، آشنا نبودن با علم نوین مدیریت است.
به عنوان مثال بیشتر صاحبان واحد های تولیدی دارای پست های سازمانی متعددی هستند و به عنوان مدیر بازاریابی، مدیرتولید، مدیرمالی و… در واحد های خود بدون تقسیم کار مشغول به فعالیت هستند.
در حالی که از ابتدایی ترین قوانین تولید، اقتصاد، مدیریت و تکنولوژی آگاهی کافی هم ندارند و این امر باعث می شود برای متولیان واحد های تولیدی مفهوم سود و زیان، نوآوری، بهره وری، تکنولوژی و… بی مفهوم بوده و مشکلاتی که امروز با آن در چرمشهر مواجه هستند را موجب شد.
با مطالعه در کشورهایی که در صنعت چرم پیشتاز هستند مشاهده می شود که سطح بالایی از تکنولوژی مورد استفاده قرار می گیرد که در نتیجه بهره وری بالاتری را به همراه دارد.
ماشین آلات با عمر بیش از 5 سال در صنعت چرم توان نه تنها رقابت جهانی را ندارد بلکه در زمانی نزدیک بازار داخلی را که با واردات بی رویه چرم نیز مواجه هست را از دست خواهند داد.
بازاریابی سنتی
هنگامی که کارخانجات صنعت چرم پس از پشت سر گذاردن مشکلات فراوان، موفق به تولید می شوند، با مشکلی دیگر مواجه می شوند که اگر از مشکلات قبلی بزرگتر نباشد کوچکتر و کم اهمیت تر نیست و آن مشکلات مربوط به توزیع فروش و بازاریابی محصولات است.
از آنجایی که چرم از پوست طبیعی به دست می آید و واحد تولیدی فقط بر دباغی آن می تواند تاثیر گذارد و بقیه خصوصیت های آن از طبیعت الهام می گیرد و این باعث می شود تا خریداران چرم از آنها برای پرداخت های طویل مدت و یا پرداخت نکردن ، مرجوعی جنس خریداری شده بعد از زمان زیاد و… استفاده کنند.
توجه نداشتن به برندسازی
از آنجایی که چرم تولید شده بایدبه محصول چرمي مانند کیف، کفش، کمربند، مبل و یا لباس چرمي تبدیل شود و مصرف کننده نهایی فقط با برند سازنده محصول چرمی در ارتباط است، همواره برندسازی در صنعت چرم کمرنگ است چون مصرف کنندگان چرم نیز خود را متعهد به حفظ برند تولیدکننده چرم نمی کنند.
این امر در صنعت چرم بی معنی جلوه می دهد.
اگر مصرف کننده نهایی یعنی مردم عادی از فروشندگان محصولات چرمی خواستار شناسنامه ای برای محصول چرمي باشند که در آن نوع چرم و دیگر وسایلی را که محصول نهایی با آن تهیه شده است و همچنین ارگان های ذی صلاح تولیدکننده محصول چرمي را موظف به رعایت این امر کنند برندسازی در واحد های تولیدی معنی خاصی به خود گرفته و همه سعی در تولید چرمي با کیفیت و رعایت استانداردهای نوین جهانی را خواهند داشت.
نتیجه گیری, پیشنهادات و راهکار
صنعت چرم نیازمند یک برنامه راهبردی جامع جدید و کاربردی است که باید از زمان پرورش دام، زمان ذبح، نگهداری پوست، حمل پوست، دباغی و مراحل تولید را با استفاده از علم نوین دنیا تدوین شود و استفاده از تجربیات کشورهای پیشرو در این صنعت موجب جهانی شدن این صنعت می شود.
با این تفاسیر مهمترین راهکارها و رهیافت های لازم برای حل مسائل و مشکلات صنعت چرم به شرح زیر پیشنهاد می شود:
1- تدوین برنامه راهبردی جامع و کاربردی زیر نظر متخصصین کارآزموده برای صنعت چرم
2- استفاده از مراکز آموزشی به روز دنیا در صنعت چرم برای تربیت متخصصین
3- نظارت بر موافقت اصولی برای واحدهای تولیدی
4- استفاده هرچه موثرتر از سیستم های علمی بازاریابی و فروش
و تمام پیشنهادهایی که در ویدیو ی بالا گفته شده
منابع:
1- مردوخی، بایزید، نقش سرمایه در توسعه اقتصادی، ماهنامه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال سوم، شماره هشتم، مرداد و شهریور 1368
2- عظیمی، حسین، مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران، چاپ اول، نشر نی، تهران 1371
3- دعایی، حبیب الله، مدیریت منابع انسانی، چاپ دوم، 1377
4- رحیم یزارچی، محمد رضا و همکاران، بحران صنعت نساجی و ارایه راهکارها، سومین کنفرانس ملی مهندسی نساجی و پوشاک، یزد، اردیبهشت 1390
نویسنده: دكتر محمد دباغي صدر
دكترای مديريت استراتژیك، تبريز، ايران